مرکز تحقیقات علوم توانبخشی

یکی از عوامل تأثیرگذار در جلوگیری از پیشرفت مایوپی قرار گرفتن در معرض نور روز است تا آنجا که توصیه می‌شود کودکان روزی ۲ ساعت از زمان خود را (نه به‌طور پیوسته) در معرض نور خورشید باشند. تأثیر این فرایند آن‌قدر مهم است که محققان توصیه به بازسازی کلاس‌های درسی مدارس با استفاده از دیوارها و سقف‌های شیشه‌ای کرده‌اند. هرچند که در عمل چنین کارهایی شدنی نیست؛ بنابراین محققان با توجه به اهمیت نور در کنترل مایوپی، روش درمانی نوینی به نام (Repeated Low-level Red Light (RLRL را پیشنهاد داده‌اند که در لغت به معنای نور قرمز تکرارشونده با شدت کم است. 

در این روش نور قرمز (با طول موج حدود ۶۵۰ نانومتر) با شدت کم مستقیماً به شبکیه تابیده می‌شود. برای ۵ روز در هفته و هر روز دو جلسه‌ی ۳ دقیقه‌ای با فاصله‌ی حداقل ۴ ساعت این کار انجام می‌گیرد. این روش درمانی به‌راحتی توسط کودکان پذیرفته‌شده و نتایج یکی از جدیدترین تحقیقات در این رابطه نشان داده که در کودکانی که در آستانه مایوپ شدن هستند (premyopia)، انجام RLRL منجر به کاهش ۳۳ درصدی بروز مایوپی شده است. شکل زیر دستگاه Eyerising Myopia Management Device را نشان می‌دهد که برای انجام این روش درمانی طراحی‌شده است. 

مکانیسم درمانی این روش هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است. یکی از فرضیه‌ها این است که این روش تولید دوپامین و نیتریک اکساید (NO) را تحریک می‌کند. دوپامین از افزایش طول قدامی-خلفی چشم و در نتیجه پیشرفت مایوپی جلوگیری می‌کند. نیتریک اکساید متابولیسم قطب خلفی چشم را افزایش می‌دهد که منجر به هایپوکسی اسکلرا و افزایش سطح کلاژن اسکلرا می‌شود که این مسئله باعث می‌شود چشم برای تغییرات ساختاری مقاومت بیشتری از خودش نشان بدهد. یکی دیگر از مکانیسم‌های مطرح‌شده نیز افزایش ضخامت کروئید است. چرا که در اثر افزایش طول قدامی-خلفی چشم در مایوپی، ضخامت کروئید کاهش می‌یابد. 

اکثر مطالعات پیرامون این روش در کشور چین انجام شده است. هرچند که تحقیقات جدید نشان داده روش‌های کنترل مایوپی به‌طور وسیعی مستقل از نژاد عمل می‌کنند.

محققان همچنان بر این موضوع اصرار دارند که برای اطمینان از قطعیت اثربخشی این درمان نوظهور نیاز به مطالعات بیشتر، بهتر و وسیع‌تری با دوره‌های دوساله یا بیشتر است. همچنین نیاز به داده‌های بیشتری برای بررسی اثر بازگشتی (بازگشت پیشرفت مایوپی پس از قطع درمان) این فرایند است. یکی دیگر از موضوعاتی که نیازمند توجه و بررسی است، تعیین بهترین دوز درمانی RLRL و به‌طور کلی اثرات وابسته به دوز این درمان است که به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

بحث‌هایی پیرامون ایمنی این روش نیز وجود دارد. به نظر می‌رسد در مواردی که از نور پراکنده استفاده شده، عارضه‌ی خاصی وجود نداشته است. اما اخیراً اولین مورد از یک عارضه جدی مرتبط با این درمان که در آن نور تابیده شده به‌صورت لیزری بوده، گزارش شده است. آسیب به شبکیه بعد از ۵ ماه درمان در دختر ۱۲ ساله‌ای رخ داده که این مسئله بر ضرورت انجام مطالعات گسترده‌تر برای کشف عوارض جانبی نادر این روش درمانی تأکید می‌کند.

همچنین پیشنهاد می‌شود ترکیب این روش درمانی با دیگر روش‌های کنترل مایوپی نیز بررسی گردد. تا کنون تنها ترکیب این روش با ارتوکراتولوژی (لنزهای تماسی‌ای که شب‌ها موقع خواب استفاده می‌شوند) بررسی شده که نتایج امیدوارکننده‌ای داشته است.

البته جالب است بدانید از طول موج‌های کوتاه‌تر نیز برای این منظور استفاده شده است. در مطالعه‌ای در ژاپن از نور بنفش (با طول موج ۳۶۰ تا ۴۰۰ نانومتر) استفاده شده که گفته می‌شود در کنترل مایوپی تأثیرگذار بوده است. با این تفاوت که زمان قرارگیری کودک ۳ ساعت در نور روز بوده و برای این منظور از عینک‌هایی با فریم ویژه‌ای استفاده شده که یک دکمه خاموش و روشن دارند و نور بنفش را به چشم می‌تابانند. در این روش با تأکید بر ضخامت کروئید از پیشرفت مایوپی جلوگیری می‌شود. شکل زیر این فریم‌ها و نحوه کار آن‌ها در مقایسه با عینک‌های معمولی را نشان می‌دهد. 

کنترل پیشرفت مایوپی با روش‌های نوین با حداقل عارضه و حداکثر کارایی به یکی از چالش‌های اساسی در دنیا تبدیل شده است. امید است با مطالعات گسترده و تلاش‌های محققان در آینده‌ای نزدیک بتوان پیشرفت مایوپی را تا حد زیادی کنترل کرده و کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشید.

تهیه و تدوین مطلب: آقای علی مهدی پور، دانشجوی اپتومتری دانشگاه علوم پزشکی زاهدان.