مرکز تحقیقات علوم توانبخشی

مایوپی (myopia) یا نزدیک‌بینی از شایع‌ترین عیوب انکساری چشم در دنیا است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، تقریباً نیمی از جمعیت جهان دچار مایوپی شوند. هر چه مایوپی بیشتر شود، ریسک ابتلا به عوارض آن نیز افزایش می‌یابد. از جمله‌ی این عوارض می‌توان به ماکولوپاتی، گلوکوم (glaucoma) یا پارگی شبکیه (retinal detachment) اشاره کرد. صرف نظر از این که مقدار مایوپی اولیه چقدر باشد، هر یک دیوپتر افزایش مایوپی، ۶۷ درصد ریسک ابتلا به ماکولوپاتی را افزایش می‌دهد.

برای کاهش پیشرفت مایوپی تا کنون روش‌های متفاوتی پیشنهاد شده است. به عنوان مثال، استفاده از روش‌های دارویی مثل آتروپین تراپی (atropine therapy)، استفاده از لنزهای تماسی ویژه (orthokeratology)، استفاده از عینک‌های نسل قدیم و در نهایت استفاده از عینک‌هایی که به تازگی طراحی شده‌اند. در میان این روش‌ها، استفاده از عینک‌ها یک روش غیرتهاجمی (non-invasive) به حساب می‌آید. همچنین عینک‌ها به دلیل استفاده‌ی آسان و عدم وجود عوارض جانبی، به طور گسترده‌ای توسط بیماران و والدین آن‌ها پذیرفته می‌شوند.

کاهش پیشرفت مایوپی به شدت حائز اهمیت است؛ زیرا هر چه مایوپی کمتر باشد، فرد نه تنها از افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های مختلف چشمی در امان می‌ماند که همچنین کاندیدای بهتری برای عمل‌های جراحی مایوپی خواهد بود. همچنین فردی که مایوپی اصلاح‌نشده‌ی کمتری دارد، در دید بدون عینک نیز مشکلات کمتری را تجربه می‌کند. تحقیقات نیز نشان داده‌اند هر چه سن در آغاز مایوپی کمتر باشد، پیشرفت مایوپی بیشتر خواهد بود. وراثت نیز عامل دیگری است که باید لحاظ شود؛ زیرا ثابت شده است اگر یکی از والدین مایوپ باشد، شانس ابتلا به مایوپی در کودک ۶۷/۲ برابر و اگر هر دو والد مایوپ باشند، شانس ابتلا به مایوپی در کودک تا ۴ برابر افزایش می‌یابد. پیشرفت مایوپی تا حدود ۲۰ سالگی ادامه می‌یابد و کنترل آن تا این سن بسیار اهمیت دارد.

در مایوپی به دلایل مختلف، تصویر جلوی شبکیه تشکیل می‌شود. برای واضح دیدن تصویر، نیاز به تشکیل تصویر بر روی شبکیه داریم. عینک‌های قدیمی‌تر تنها بخش مرکزی (central) دید را اصلاح کرده و بخش‌های محیطی، همچنان به صورت ناواضح (defocus) باقی می‌مانند. مطالعات حیوانی نشان داده است که عدم اصلاح بخش محیطی و در نتیجه این عدم وضوح (peripheral defocus)، منجر به پیشرفت مایوپی می‌شود. در عینک‌های نسل جدید با استفاده از تکنولوژی‌های متفاوت سعی در از بین بردن peripheral defocus شده است (شکل-۱). در ادامه اثربخشی این عینک‌ها را مقایسه کرده‌ایم و تکنولوژی موجود در آن‌ها نیز شرح داده شده است.

به منظور بررسی دقیق‌تر، مطالعات کارآزمایی بالینی تصادفی‌ای که از سال ۲۰۱۸ اثر این عینک‌ها را در بازه‌ی دو ساله روی کودکان بررسی کرده بودند، مقایسه کردیم. یکی از این عینک MiYOSMART HOYA با تکنولوژی  (DIMS) Defocus Incorporated Multiple Segments است. همانطور که در شکل-۲ می‌بینید، در این عینک یک ناحیه دید مرکزی داریم که اطراف آن حدود ۴۰۰ سگمان قرار گرفته که وظیفه‌ی اصلاح peripheral defocus را بر عهده دارند.

عینک بعدی Essilor® Stellest™ است که از تکنولوژی Highly Aspherical Lenslets (HAL) بهره می‌برد (شکل-۳).

در این عینک برخلاف عینک‌های MiYOSMART، سگمان‌ها در حلقه‌هایی در اطراف ناحیه‌ی دید مرکزی قرار گرفته‌اند تا peripheral defocus را از بین ببرند (شکل-۴).

در MiYOSMART سگمان‌ها همگی از قدرت مشابه برخوردار بودند اما در Stellest از سگمان‌هایی با قدرت‌های مختلف استفاده شده است (شکل-۵).

آخرین عینکی که آن را بررسی کرده‌ایم MyoVision از شرکت ZEISS می‌باشد.  

افزایش طول محور قدامی-خلفی چشم و افزایش قدرت دیوپتریک چشم یا (Spherical Equivalent Refraction (SER  دو عاملی هستند که موجب پیشرفت مایوپی می‌شوند. به منظور ارزیابی عملکرد این عینک‌ها بر این دو عامل، میزان اثربخشی (efficacy) آن‌ها بر حسب درصد محاسبه شد. بررسی نتایج تحقیقات نشان داد که استفاده از عینک‌های MiYOSMART، Stellest و MyoVision به ترتیب باعث کاهش ۵۹، ۵۵ و ۳- درصدی پیشرفت مایوپی از طریق تأثیر بر SER می‌شود. همچنین این عینک‌ها به ترتیب ۶۰، ۵۱ و ۶- درصد از افزایش طول محوری چشم جلوگیری کرده‌اند.

بر اساس نتایج تحقیقات فعلی می‌توان گفت که MiYOSMART و Stellest تأثیر خوبی در پیشگیری از پیشرفت مایوپی دارند. با این حال کودکانی که از MiYOSMART استفاده می‌کردند، میزان اندکی کنترل بهتری را نشان دادند. بر اساس اطلاعات موجود MyoVision تأثیر چندانی در جلوگیری از پیشرفت مایوپی نشان نداد. هر چند همچنان به تحقیقات بیشتری برای اطمینان از میزان اثربخشی این عینک‌ها نیاز است. همچنین پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده، تأثیر این عینک‌ها بر adult-onset myopia نیز بررسی شود.

متأسفانه این عینک‌ها هنوز در ایران وارد نشده‌اند. امید است که با ورود این عینک‌ها، فراگیرشدن استفاده از آن‌ها و افزایش آگاهی جمعی، بتوان مایوپی را در کودکان کنترل کرد و آن‌ها را از عوارض آسیب‌زای آن دور نگه داشت.

تهیه و تدوین: آقای علی مهدی پور، دانشجوی همکار مرکز تحقیقات علوم توانبخشی.