مرکز تحقیقات علوم توانبخشی

یک مقالۀ تحقیقاتی، محصول نهایی یک فرآیند و مادۀ خام برای بسیاری از تحقیقات دیگر است؛ اگر اجرای یک پژوهش و یافته های حاصل از آن، به طور مداوم گزارش و منتشر شود، می توان پژوهش مذکور را ارزیابی و تکرار کرد و یافته های آن را تأیید و به کار گرفت؛ همچنین مطالعاتی که به صورت شفاف گزارش می شوند و تمام اطلاعات لازم را ارائه می دهند را می توان در مرورهای سیستماتیک به کار برد. مرورهای سیستماتیک از تکنیک هایی مانند متا آنالیز استفاده می کنند و از این طریق به سؤالات مهم مانند اثربخشی درمان ها یا اثربخشی سیاست های بهداشتی می پردازند؛ علاوه بر این، دانش حاصل از تحقیقاتی که به خوبی انجام و گزارش‌ شده اند می‌تواند به ارائۀ مسیر ارائۀ خدمت (گایدلاین) و سایر دستورالعمل های مبتنی بر شواهد استفاده شود و به بهبود تصمیم‌گیری بالینی و بهبود سیستم‌های سلامت کمک کند. 

سلسله مراتب شواهد

هدف مهم هر پروژۀ تحقیقاتی این است که بتوان آن را در یک مطالعۀ مروری سیستماتیک استفاده کرد. اگر مقالۀ منتشر شدۀ اولیه به خوبی در مجلات تحقیقاتی گزارش نشده باشد یا اصلاً منتشر نشده باشد، قابلیت اطمینان همۀ «محصولات» مبتنی بر این مطالعه، مانند داده های تحقیق، خلاصه‌ها، یا تصمیم های بالینی مبتنی بر آن تحقیق به خطر می‌افتد؛ در نتیجه بالینگران و بیماران باید بر اساس اطلاعات ناقص و غیر قابل اعتماد تصمیم گیری کنند و منابع گرانبهایی که در تحقیق اصلی سرمایه گذاری شده اند هدر می روند.

ضرورت اخلاقی و قانونی برای گزارش مسئولانه

نویسندگان گزارش های تحقیقاتی باید به یاد داشته باشند مخاطب آنها تنها همتایانشان نیستند. آنها باید در وهلۀ اول انگیزه خود را برای انجام کار بررسی کنند. نویسندگان باید بررسی کنند آیا نظر ذینفع نهایی - یعنی بیماران و شهروندان عادی را در نظر دارند؟ محققان موظفند نتایج تحقیقات خود در مورد موضوعات انسانی را در دسترس عموم قرار دهند و در قبال کامل بودن و صحت گزارشات خود پاسخگو هستند. همۀ نویسندگان باید دستورالعمل‌های پذیرفته‌شده برای گزارش‌دهی اخلاقی را رعایت کنند. نتایج منفی و غیر قطعی نیز باید همانند نتایج مثبت منتشر شوند یا به نحوی در دسترس عموم قرار گیرند. منابع مالی، وابستگی های سازمانی و تضاد منافع باید در متن منتشر شده اعلام شود. گزارش‌هایی که مطابق با این اصول نباشد، نباید منتشر شود.

 وظیفۀ اخلاقی محققان این است که گزارش آنها:

- شفاف باشد؛

* گزارش نباید کسی را به اشتباه بیندازد و نتایج باید قابل تکرار باشند.

- کامل باشد؛

* روش اجرای تحقیق باید به طور کامل گزارش شود؛ تا امکان تکرار تحقیق وجود داشته باشد.

* اطلاعات کامل در مورد مواد، روش ها و نحوۀ ارائۀ مداخلات باید به راحتی در دسترس دیگران باشد تا از آن استفاده کنند.

* یافته های تحقیق باید به شکل قابل استفاده منتشر شوند.

- تأثیر داشته باشد؛

* گزارش های تحقیقات باید منجر به اقدامی آگاهانه شوند.

* نویسندگان باید نتایج تحقیق خود را به فراتر از گروه همتایان ارائه دهند.

- مسئولیت ارائۀ گزارش خوب بین همۀ نویسندگان یک مقاله مشترک باشد؛

اهمیت ارائۀ گزارش تحقیق به اندازۀ اهمیت طرح تحقیق یا آنالیز آن است. انتشار نتایج، نقطه عطف کلیدی یک پروژۀ تحقیقاتی است و می توان آن را به عنوان سکوی پرشی برای استفادۀ عملی از یافته ها در نظر گرفت. برای بسیاری، این نقطۀ اوج مشارکت آنها در پروژه تحقیقاتی است. همچنین می‌تواند گامی به سوی یک مرحله جدید و هیجان‌انگیز باشد، چه این مقاله به تحقیقات جدید کمک کند یا از یافته‌ها برای بهبود مراقبت‌های بهداشتی، پیشگیری از بیماری‌ها یا سیاست‌ گذاری در این حوزه استفاده شود. بنابراین، انتشار نتایج نه تنها بر جامعۀ پژوهشگران، بلکه در کل جامعه تأثیر می گذارد.

نویسندگان، سردبیر مجلات و ناشران تحقیقات علمی مسئولیت دارند تا اطمینان حاصل کنند که تحقیقات منتشر شده صادق، واضح، دقیق، کامل و متعادل باشند. همچنین نیاز است با همکاری یکدیگر اطمینان حاصل کنند که مزایا و پیامدهای تحقیق برای شرکت کنندگان و مجریان تحقیق، عموم مردم و سرمایه گذاران تحقیقات قابل درک باشد.

استانداردهای بین المللی برای سردبیران:

مشکلاتی که در مستندات پژوهشی وجود دارد:

- عدم گزارش دهی و گزارش دهی با تأخیر؛

مطالعاتی که نتایج «ناامیدکننده» دارند یا اصلاً منتشر نمی شود یا در جاهایی با مخاطبین کم گزارش می شوند.

این امر چه ضرری دارد؟

* مطالعاتی که برای مثال اثربخشی یک روش درمانی را نشان می‌دهند به طور گسترده‌تری گزارش و منتشر می‌شوند و اثربخشی یک روش درمانی به اشتباه بیشتر تخمین زده می شود؛ 

* مطالعاتی که منتشر نشده اند ممکن است نتایج کلی مرور سیستماتیک را تغییر دهند؛ 

* سؤالات مهمی که بر روی کار بالینی اثر می گذارند مطرح نمی شوند. 

- گزارش ناقص؛

ارائۀ گزارش ناقص، رایج است. محققان اغلب متوجه نمی‌شوند که چقدر برای کاربران گزارش‌های تحقیقاتی مهم است که از جزئیات دقیق روش‌ اجرا و تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیقاتی بدانند. محققان اغلب جنبه‌های مهم روش‌ تحقیق خود را گزارش نمی‌کنند، برای مثال توصیف کافی از شرکت‌کنندگان در مطالعه، مداخلۀ اجرا شده، یا اطلاعات کافی در مورد نحوۀ تصادفی‌سازی شرکت‌کنندگان گزارش نمی دهند. محققان اغلب همۀ داده هایی که جمع آوری کرده اند را گزارش نمی کنند. این داده ها را نمی توان در یک متاآنالیز یا مرور سیستماتیک گنجاند. محققان اغلب آسیب‌ها یا سایر پیامدها و متغیرهایی که برای دریافت‌کنندگان و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی مهم است را گزارش نمی‌کنند. محققان اغلب جزئیات مداخلات (به ویژه در مورد مداخلات پیچیده و غیردارویی) را به اندازۀ کافی گزارش نمی کنند. در نتیجه بدون شرح کافی از مداخله سایر محققان نمی توانند تحقیق را تکرار کنند. این چک لیست به محققان در  مورد نحوۀ توصیف دقیق مداخلاتی که ارائه داده اند، ایده می دهد. 

- گزارش انتخابی؛ 

گزارش انتخابی یکی دیگر از مشکلات رایج در مستندات پژوهش های حیطۀ علوم پزشکی است. محققان اغلب پیامدهای مهمی را که نتایج نا امیدکننده ای دارند کنار گذاشته و بر پیامدهای جایگزین یا فقط نتایجی که سودمند هستند (صرف نظر از اهمیت بالینی یا ارتباط آنها با بیماران)، تأکید می کنند. انتخاب تحلیل های فرعی یا جایگزین و برجسته کردن جنبه های خاص و محدود یک مطالعه نیز می تواند تصور نادرستی از یافته ها ایجاد کند. مطالعاتی که نتایج مطلوب یک روش درمانی را نشان می‌دهند، نسبت به مطالعاتی که در مورد همان درمان به نتایج نامطلوب می‌رسند، به طور گسترده‌تری منتشر می‌شوند؛ این امر منجر به برآورد بیش از حد اثربخشی آن روش درمانی می‌شود. مطالعات منتشر نشده ممکن است نتایج کلی مرورهای سیستماتیک را تغییر دهند. بدون در نظر گرفتن نتایج مطالعات منتشر نشده، مرور سیستماتیک ممکن است اطلاعات گمراه کننده یا نامتعادلی به ما بدهد. تحقیقات در مورد سؤالات مهم بهداشتی اغلب به اندازه کافی و به سرعت منتشر نمی شود تا بر عملکرد، پیشگیری یا سیاست گذاری تأثیر بگذارد. بررسی‌های سیستماتیک که مطالعات کارآزمایی با نتایج منفی را از دست می دهند، می‌توانند اثرات درمان را تا 20 درصد بیش از حد تخمین بزنند.

- گزارش گمراه کننده؛

استفاده هوشمندانه از کلمات با این هدف کعه مداخله مورد بررسی را بهتر یا بدتر از آنچه هست نشان دهد، به نوعی گزارش گمراه کننده است. همانطور که دیدیم، این مشکل می تواند با گزارش انتخابی نتایج نیز اتفاق بیفتد. ممکن است انگیزه ای برای ترویج یک مداخله (فراتر از منافع واقعی آن)، یا بی اعتبار کردن یک مداخله دیگر وجود داشته باشد. گزارش گمراه‌کننده اغلب در چکیدۀ مقاله اتفاق می‌افتد، زیرا این بخش در دسترس‌ترین و پرخواننده‌ترین بخش گزارش تحقیق است. محققان اغلب از چکیدۀ علمی به عنوان یک ابزار بازاریابی برای دعوت به یک کنفرانس یا افزایش شانس انتشار مقاله در یک مجله با ضریب تأثیر بالا استفاده می کنند. 

انواع رایج گزارش گمراه کننده:

-  ارائه مثبت‌تر نتایج مطالعه نسبت به آنچه یافته‌ها واقعا نشان می دهند؛

- اختلاف بین متن چکیده و متن کامل؛

- عدم تطابق بین یافته ها و تفسیرها یا توصیه ها؛

- گمانه زنی های نامناسب در مورد کاربرد یافته ها؛

- تعمیم یافته ها به جمعیت های هدفی که در نمونۀ مورد مطالعه نبوده اند؛

- خطاهای اندازه گیری مانند استفاده از مقیاس ها یا ارزیابی های نامعتبر؛

- ارائه نادرست طرح مطالعه؛ به عنوان مثال، ادعای اینکه یک مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی تصادفی بوده است در حالی که چنین نیست؛

- مغایرت های تأیید نشده بین منابع اطلاعاتی مختلف، به عنوان مثال، بین محتوای مقاله و پروتکل مطالعه یا اطلاعات موجود در ثبت کارآزمایی مغایرت وجود دارد؛

طبیعی است که محققان بخواهند تا حد امکان به کارشان توجه شود. هنگامی که از آنها خواسته می شود نتیجۀ چندین سال کار را خلاصه کنند، طبیعتاً بر نتایج چشمگیرتر تأکید می کنند.

ضرر این امر چیست؟

- بیماران و مردم عامه به دلیل ادعاهای خوش بینانه، تصور تحریف شده ای از سرعت پیشرفت پزشکی دریافت می کنند؛

- گزارش‌های غیرقابل اعتماد از تحقیقات می‌تواند افراد را به هدر دادن زمان و هزینه برای مداخلات غیرمفید یا حتی مضر یا سرمایه‌گذاری در سیاست‌هایی که فاقد مدرک معتبر برای اثربخشی یا کارایی هستند، سوق دهد؛

- تحقیقاتی که به خوبی انجام شده اند و نتایج قابل اعتمادتری دارند، اما برجسته و قابل توجه نیستند، نادیده گرفته می شوند؛

- تعارض منافعی که اعلام نشود می تواند منجر به اعتماد نا به جا به تفسیر محقق از نتایج شود.